Αιτιολογία του Τετάνου

Η νόσος τέτανος οφείλεται στο Κλωστηρίδιο του τετάνου, ένα Gram θετικό  αναερόβιο, μήκους 2-5 μ. κινούμενο, περίτριχο λεπτό και μακρύ βακτηρίδιο. Είναι σπορογόνο βακτηρίδιο και ο σπόρος του είναι στρογγυλός και εντοπίζεται στο ένα άκρο του μικροβίου , με αποτέλεσμα να προκαλεί την μεγάλη διόγκωσή του έτσι που να το κάνει να μοιάζει σαν πλήκτρο τυμπάνου. Σπόρους δεν παράγουν όλα τα στελέχη στα εργαστηριακά καλλιεργήματα.

Το κλωστηρίδιο φέρει δύο αντιγόνα, το Ο και το Η. Με βάση τις ορολογικές αντιδράσεις (οροσυγκόλληση, σύνδεση συμπληρώματος), έχουν διακριθεί 10 ορότυποι του κλωστηριδίου του τετάνου.

Το κλωστηρίδιο του τετάνου έχει ευρεία διασπορά, μπορεί να βρεθεί στο χώμα στην σκόνη στον εντερικό σωλήνα και στα κόπρανα ζώων όπως αλόγων ,προβάτων, βοοειδών, σκύλων ποντικών γατιών, ινδικών χοιριδίων , ορνίθων και ανθρώπων. Οι σπόροι παραμένουν ζώντες επί έτη, μπορούν να μεταφερθούν με την σκόνη  στους δρόμους στις οικίες, στα ρούχα, στο νερό και στα νοσοκομεία. Σε αγροτικές περιοχές η διασπορά του μικροβίου στο περιβάλλον είναι μεγάλη. 

ΑΝΤΟΧΗ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ : οι σπόροι του τετάνου είναι ανθεκτικοί στην ξηρά θερμότητα στους 150⁰ C επί 1 ώρα και σε διαλύματα φαινόλης 5%,ή διχλωριούχου υδραργύρου 1 τοις χιλίοις επί δύο εβδομάδες ή και περισσότερο. Οι σπόροι αντέχουν στον βρασμό για 5 λεπτά αλλά καταστρέφονται με παρατεινόμενο βρασμό τεσσάρων ωρών. Όλοι οι σπόροι καταστρέφονται στην υγρή θερμότητα του ατμοκλιβάνου  των 120⁰ C για 15 λεπτά. Μεγαλύτερη ευαισθησία έχουν στο αντισηπτικό αιθυλενοξείδιο, το οποίο χρησιμοποιείται για την απολύμανση υλικών που είναι ευαίσθητα στις υψηλές θερμοκρασίες.

Σε ξηρό περιβάλλον και προφυλαγμένοι από τον αέρα και το φως  μέσα σε πορώδη σώματα όπως χώμα ή σκόνη   οι σπόροι οι σπόροι μπορούν να διατηρηθούν στην ζωή για πολλά έτη. Όταν εισέρχονται μέσα στον τραυματισμένο ιστό μερικοί από αυτούς φαγοκυτταρώνονται μερικοί όμως ζουν για πολλά χρόνια μέσα στις ουλές. Οι σπόροι, όταν μέσα στους ιστούς οι συνθήκες γίνουν ευνοϊκές, αρχίζουν αν αναπτύσσονται και να μεταμορφώνονται προς τις βλαστικές μορφές οι οποίες παράγουν την τετανική τοξίνη μέσα σε 6 ώρες. Έτσι μπορούν να προκαλέσουν την νόσο και σε ανύποπτο χρόνο.

Σχετικά με την δυνατότητα διατηρήσεως των σπόρων σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στους ζωντανούς ιστούς για πολλά έτη, αναφέρεται μια περίπτωση νεαρής γυναίκας η οποία μετά από μία γυναικολογική επέμβαση παρουσίασε τέτανο και δέκα χρόνια αργότερα το υπεύθυνο κλωστηρίδιο απομονώθηκε από την μετεγχειρητική ουλή του υπογαστρίου.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ

Οι συνήθεις συνθήκες που επικρατούν στους ιστούς δεν είναι κατάλληλοι για την βλάστηση των σπόρων του  κλωστηριδίου, διότι ακόμα και με την παρουσία ελάχιστης ποσότητας οξυγόνου δεν μπορούν να βλαστήσουν και επίσης φαγοκυτταρώνονται τις 2-3 πρώτες ημέρες. Για να καταστούν οι συνθήκες ευνοϊκές και οι σπόροι να βλαστήσουν απαιτείται:

·                  Το οξειδοαναγωγικό δυναμικό του περιβάλλοντος να κατέβει σε επίπεδα μικρότερα των +0,01 volt.

·                  Το ph να είναι γύρω στο 7,0

·                  Η θερμοκρασία να διατηρηθεί στους 37⁰ C (αν και μέχρι θερμοκρασίες 22⁰ C παρατηρείται βραδεία ανάπτυξη του μικροοργανισμού).

 Σε υγιείς ιστούς οι παραπάνω προϋποθέσεις δεν πληρούνται, αντίθετα μέσα στα τραύματα που περιέχουν ξένα σώματα ή νεκρωμένους ιστούς δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες οι οποίες επιτρέπουν ιδίως όταν συνυπάρχει λοίμωξη, την βλάστηση των σπόρων του κλωστηριδίου. Η παρουσία εντός του τραύματος ορισμένων χημικών ενώσεων και ιδιαιτέρως ιόντων ασβεστίου ,ευνοεί την ανάπτυξη του κλωστηριδίου και προκαλεί νέκρωση και πτώση του Eh στους ιστούς. Ο μηχανισμός αυτός ενδέχεται να ευθύνεται και για την συχνή ανάπτυξη τετάνου σε τραύματα που έχουν μολυνθεί με χώμα στο οποίο έχει προστεθεί ως λίπασμα χλωριούχο ασβέστιο.